به گزارش سرویس جامعه مشرق، حتی اگر دوچرخه های لاکچری و گران قیمت برخی مسئولان شهری در پایتخت را ندیده باشید، احتمالاً این روزها دوچرخه های نارنجی رنگی را در برخی از مناطق شهر تهران دیده اید که هم رنگ و ظاهرشان متفاوت است و هم نحوه اجاره و استفاده شان؛ استفاده ای که بر خلاف برخی دعوت ها و تبلیغات، چندان هم راحت و ارزان نیست.

طبیعتاً در دنیای امروز که همه چیز آنلاین و دیجیتالی شده نحوه اجاره کردن یک دوچرخه نیز باید با همیشه فرق کند. دوچرخه های نارنجی رنگ این روزهای تهران هم از همین اصل پیروی می کنند؛ متفاوت بودن. تهران بارها و بارها طرح های مختلفی را برای تشویق کردن شهروندان در استفاده از دوچرخه به خود دیده؛ از مسیر ویژه دوچرخه تا اجاره به صورت ایستگاهی. اما تقریباً تمام این طرح ها شکست خورده اند. لذا اینکه یک شرکت استارت آپ چنین ریسکی داشته تا وارد عرصه ای شود که پیش از این بارها و بارها شکست خورده قابل تقدیر است اما اینکه چقدر این شرکت از حمایت های شهرداری برخوردار است که سایر استارت آپ ها از آن محروم هستند جای سوال است.

نحوه استفاده از بیدود

سرو کله دوچرخه های نارنجی یا همان "بیدود" از مرداد ماه سال جاری و در نمایشگاه الکامپ تهران پیدا شد. بیدود کارش را نیز رسماً از هفته پایانی آذر ماه و در منطقه ۲ تهران آغاز کرد و طی هفته های اخیر نیز به منطقه ۶ تهران رسید. تفاوت این دوچرخه ها با آنچه تاکنون توسط شهرداری انجام می‌شده، در این است که شهرداری تنها در محل های تعبیه شده اقدام به اجاره دوچرخه می کرد و راکب باید دوچرخه را در همین محل ها تحویل می داد اما دوچرخه های اشتراکی به واسطه قفل هوشمندشان، این امکان را دارند تا در هر مکانی، پارک و از طریق نقشه تعبیه شده روی اپلیکیشن، متقاضی بعدی برای دریافت دوچرخه، اقدام و آن را تحویل بگیرد.

از لحظه تحویل دوچرخه زمان اجاره گیری، مسافت طی شده، میزان کالری مصرف شده توسط راکب و حتی میزان کربن اکسیدی که به خاطر استفاده نکردن از خودرو در هوا انتشار پیدا نمی کند، محاسبه و مشخص می شود. هر فردی که بخواهد از دوچرخه های اشتراکی «بیدود» استفاده کند؛ کافی است اپلیکیشن bdood را روی گوشی تلفن همراه خود نصب و از روی نقشه دنبال نزدیک ترین دوچرخه های پارک شده در شهر بگردد. با رسیدن به یک دوچرخه، با کمک اپلیکیشن و اینترنت اشیا می توان قفل دوچرخه را باز کرده و سوار شد. پس از اتمام سفر هم دوچرخه را کناری پارک و دوباره آن را قفل کرد.

برنامه شرکت «پاک چرخ ایرانیان» که مجری «بیدود» است، عرضه نزدیک به ۱۲ هزار دوچرخه اشتراک در سطح شهر است. همین طور، قرار است تا یک سال آینده دوچرخه های برقی هم عرضه شوند تا در مناطق شیب دار تهران مورد استفاده قرار بگیرند.

سابقه دوچرخه های اشتراکی در دنیا

اگرچه دوچرخه های اشتراکی بیدود با این شکل و شمایل پیش از این در ایران وجود نداشته اما این طرح در دنیا جدید نیست و بسیاری از کشورهای پیشرفته از سال ها قبل نمونه هایی از این طرح را اجرا کرده اند. سیستم هوشمند به اشتراک گذاری دوچرخه در ابتدا توسط سازمان های خیریه برای کمک به افراد محروم و در نهایت در جهت کاهش آلودگی های بصری، صوتی و آلودگی های هوا در کلان شهرها شکل گرفت. ایده اولیه این طرح، ابتدا درشهر آمستردام هلند متولد شد و نهایتاً این سیستم در شهر رن فرانسه به تکامل رسید، از آن زمان به بعد این سیستم در سراسر جهان انتشار یافت و امروزه تقریباً همه شهرهای بزرگ در دنیا این سیستم را راه حل اصلی کاهش آلودگی شهری و یکی از گزینه های مهم توسعه شهر هوشمند می دانند

یکی از نکات مهمی که در دوچرخه های بیدود وجود دارد شباهت بسیار زیاد این طرح در تمامی مراحل اپلیکیشن، اجرا و حتی دوچرخه ها به شرکت موبایک چین است. موبایک در ۲۷ ژانویه ۲۰۱۵ در پکن تاسیس شد امروز به عنوان بزرگترین شرکت اشتراک گذاری دوچرخه در دنیا فعالیت می کند. جهت دریافت این دوچرخه ها ابتدا می بایست در اپلیکیشن موبایک ثبت نام و جهت استفاده از دوچرخه های آن مبلغی به عنوان سپرده پرداخت شود. دقیقاً روالی که برای بیدود نیز وجود دارد.

پرداخت سه هزار تومان به ازای هر ساعت رکاب زنی

اما نکته مهم در خصوص بیدود هزینه ای است که شما باید پرداخت کنید. مانند بسیاری از کسب و کارهای نو که عدد و رقم دقیقی برای آن وجود ندارد، مشخص نیست که ملاک و معیار تعیین ۱,۵۰۰ تومان برای هر ۳۰ دقیقه استفاده از دوچرخه های بیدود از کجا امده است؟ نکته جالب تر اینکه در قوانین و مقررات تعیین شده برای این دوچرخه تاکید شده که فرقی نمی کند که شما یک دقیقه از دوچرخه استفاده می کنید یا ۳۰ دقیقه و مبلغ ۱,۵۰۰ تومان از شما کسر خواهد شد.

این عدد یعنی اینکه اگر شما روزانه یک ساعت بخواهید در تهران دوچرخه سواری کنید (مثلاً از منزل تا محل کارتان که قطعاً در تهران کمتر از این میزان نیست) باید در هفته ۲۱ هزار تومان و در ماه ۸۴ هزار تومان پرداخت کنید. این عدد در طول سال یعنی چیزی بیش از یک میلیون تومان.

اما به غیر از این مبلغ، شما در همان ابتدای ثبت نام باید ۱۵۹ هزار تومان نیز به عنوان مبلغ سپرده در حساب کاربریتان ذخیره کنید. در قوانین و مقررات بیدود آمده: "مبلغ سپرده مقدار پولی است که شما به عنوان سپرده در زمان ثبت نام پرداخت میکنید تا امکان استفاده از خدمات و سرویسهای بیدود را داشته باشید. این مبلغ هر زمان که بخواهید قابل استرداد می باشد. در واقع این مبلغ به عنوان سپرده نزد بیدود می ماند تا اگر شما خسارتی به دوچرخه ها وارد کردید از طریق این مبلغ از شما دریافت کنند."

در توجیه دریافت این مبلغ که با توجه به برنامه ۱۲ هزار دوچرخه در آینده، عدد قابل توجهی نیز خواهد بود مدیران این شرکت تاکید می کنند که: "دانشگاه تربیت مدرس، یکی از پایلوت های ما بود. دوچرخه را یک ماه بدون سپرده در اختیارشان قرار دادیم. به شدت به دوچرخه ها آسیب وارد شد. ۳۵ درصد دوچرخه ها کاملاً از بین رفت. این نشان می دهد تا حداقل پولی را پرداخت نکنیم، و قوانین و مقرراتی وجود نداشته باشد، از وسیله درست استفاده نخواهیم کرد! "

اما نکته بسیار مهمی که مدیران این شرکت به آن اشاره نکرده اند و در قوانین و مقررات زمان ثبت نام بر آن تاکید شده است اینکه ۱۵۹ هزار تومان سپرده شما از زمان درخواست ۲۰ روز بعد به حساب شما واریز خواهد شد. به زبان ساده تر یعنی اینکه وقتی شما دیگر نخواهید از خدمات این شرکت استفاده کنید و در اپلیکیشن درخواست استرداد سپرده را می کنید ۲۰ روز بعد پول خود را دریافت خواهید کرد در حالی که در این ۲۰ روز اجازه استفاده از دوچرخه را هم نخواهید داشت.

جالب آنکه شما در زمان ثبت نام شما باید مبلغ ۳۰ هزار و ۹۰۰ تومان هم به عنوان بیمه پرداخت کنید. مبلغی که در هنگام انصراف از خدمات دیگر به شما بازگردانده نخواهد شد. یعنی اینکه شما اگر روزی بخواهید خدمت این شرکت را فقط برای یک بار و یا یک ساعت امتحان کنید تا ببینید اصلاً مناسب حال شما است یا خیر باید ۱۵۹ هزار تومان نقد پرداخت کنید و ۲۰ روز دیگر پس بگیرید همچنین ۳۰ هزار و ۹۰۰ تومان هم بابت بیمه بدهید و دیگر پس نگیرید! یعنی یک ساعت تست دوچرخه سواری بیش از ۳۲ – ۳۳ هزار تومان برایتان آب خواهد خورد.

استفاده کنندگان چه می گویند؟

با رصد هشتگ این شرکت در فضای مجازی، تجربه و نظر برخی کاربران در این خصوص مثبت و بیشتر معطوف به تشویق فرهنگ استفاده از دوچرخه در پایتخت است که باعث شده گامی در جهت کاهش آلودگی هوا و ترغیب مردم به ورزش باشد. اما از سوی دیگر برخی معتقد هستند "بیدود در منتشر کردن شرایط استفاده از دوچرخه‌های کم کاری کرده، هر بار که دوچرخه برداشتم برای بسیاری از عابران و شاهدان توضیح دادم که گرفتن دوچرخه چطور است و هزینه‌اش چقدر است و.."

از آن مهمتر، برخی قوانینی است که باعث کسر شدن پول از محل ذخیره ۱۵۰ هزار تومانی کاربر می شود. مثلاً استفاده از دوچرخه در اتوبان، پارک کردن در حیاط منزل و چند نکته دیگر که ممکن است به دلیل عدم اطلاع دقیق کاربران، اتفاق بیفتد و انجام آن، باعث کسر مبلغ از حساب می شود.

نکته جالب در نظرات برخی استفاده کنندگان، نحوه کسر پول از حساب شان است به گونه ای که بیان کرده اند " اپ بیدود رو نصب کردم، تقریباً ۲۰۰ تومن از حسابم کم کرد. مرحله بعد ثبت تصویر کارت ملی بود که دیگه پشیمون شدم. امروز تماس گرفتم که پولمو پس بگیرم، می‌فرمایند اول اون تصویر کارت ملی رو رد کن بیاد، بعدم ۱۵ روز دیگه پولت برمیگرده"

دیگری نیز علی رغم آنکه در قوانین شرکت مذکور تاکید شده که در زمان بارندگی، امکان و اجازه استفاده از وسیله نقلیه وجود ندارد، نوشته است که " تو هوای بارونی خیلی حال داد فقط لاستیک‌هاش خیلی بده با کوچیکترین بارونی لیز میخوره"

آگهی عجیبی در خصوص فروش این نوع دوچرخه در سایت دیوار نیز توسط یک کاربر درج شده بود که در نوع خود جالب اما تاسف برانگیز است

کاربر دیگری نیز اینگونه تجربه خود را روایت کرده است: "وقتی چند متری باهاش رفتم احساس می کردم که پیوندی نا گسستنی با مولکول های اسفالت دارم، با تک تک سلول های بدنم اسفالت رو حس می‌کردم، بعله، هیچ گونه فنر و کمک فنری در این دوچرخه وجود نداره (حداقل من که ندیدم "

البته آنچه که مسلم است اینکه باید از چنین طرح هایی حمایت های مناسبی صورت بگیرد تا امکان استفاده از آن برای عموم مردم فراهم شود اما ارزان بودن و راحتی استفاده، دو رکنی است که فعلاً در خصوص این طرح شهرداری تهران به خوبی رعایت نشده است. در عین حال به نظر می رسد بهتر است برخی مسئولان شهری نیز به جای سوار شدن بر دوچرخه های چند میلیون تومانی در روزهای خاص همراه با عکاس و فیلم بردار با هر انگیزه ای (که انشالله فرهنگ سازی باشد) به دنبال حمایت از کسب و کارهای این چنینی باشند که بدون شک در صورت استقبال مردم می تواند بسیار تاثیرگذارتر باشد.